Winnica Kraków

Katalonia to wyjątkowe miejsce w Hiszpanii pod każdym względem. Jej odrębność widoczna jest w bardzo wielu sferach, dlatego nie ma się co dziwić, że wina też mają swój wyrazisty charakter wyróżniający je na tle innych hiszpańskich win.

Region leży w północno-wschodniej Hiszpanii i rozciąga od comarca (~powiat) Montsià do granicy z Francją. Stolicą jest oczywiście malownicza Barcelona, drugie co do wielkości miasto Hiszpanii i jeden z największych portów śródziemnomorskich. Winiarska apelacja Catalunya DO obejmuje cały obszar wspólnoty autonomicznej, ale w jej obrębie znajduje się jeszcze 11 apelacji regionalnych (DO i DOCa).

Tradycje winiarskie regionu sięgają czasów IV w. p.n.e., a zapoczątkowali je na tych ziemiach Fenicjanie i Grecy. Rzymianie później rozwinęli tę dziedzinę rolnictwa, która kwitła aż do czasów okupacji Maurów. Wskrzeszenie winiarstwa na całym Półwyspie Iberyjskim nastąpiło wraz z rozwojem chrześcijaństwa – klasztory miały największy wpływ na winiarstwo w tych rejonach. W XVIII wieku wina i inne trunki były najważniejszym produktem eksportowym Katalonii.

Wszechstronność win katalońskich to ich najbardziej charakterystyczna cecha i wielka zaleta. Wynika to z wpływów bliskiej Francji. Dzięki nim region słynie z win musujących z jednej strony i czerwonych win przypominających te z południa Francji z drugiej.

Podregiony Katalonii znacznie różnią się od siebie – klimatem, całym terroir, a także, co za tym idzie, charakterem win. Nadmorskie apelacje mają łagodny, typowo śródziemnomorski klimat, a te głębiej wciśnięte w ląd klimatem przypominają suchy, bardzo ciepły hiszpański płaskowyż. Chłodne strefy na podwyższonych terenach słynne są za to z winogron przeznaczonych specjalnie do produkcji najsłynniejszego po szampanie wina musującego – cava. Do tych win używa się konkretnego zestawu odmian macabeo, parellada, xarel-lo i chardonnay. Do czerwonych win używa się oczywiście tempranillo (znany w języku katalońskim jako Ull de Llebre), garnacha oraz monastrell (fr. mourvedre). Dodatek bordoskich winogron zawierają najczęściej wina najwyższej klasy. Trzeba jednak podkreślić, że sławę winiarską Katalonia zawdzięcza zdecydowanie winom musującym robionym metodą tradycyjną (druga fermentacja w butelce, jak w Szampanii) zwanym cava. Zaczęło się wszystko w roku 1870, kiedy José Raventos, założyciel grupy Codorníu, rozpoczął produkcję win musujących w okolicach miasta Sant Sadurni d’Anoia w Penedès. Osiągnął ogromny sukces. Dzięki temu region otrzymał oznaczenie DO wyłącznie dla win musujących o swoistym katalaońskim charakterze (1986 r.).

Obok DO Cava region obejmuje 10 apelacji, z których każda jest warta uwagi. Należą do tej grupy: Penedès, Terra Alta, Tarragona, Conca de Barberá, Costers del Segre, Ampurdán, Montsant, Priorato, Alella, Pla de Bages.

Penedès – to największy subregion kataloński leżący na południe od Barcelony wzdłuż wybrzeża. Znany jest głównie z win musujących (cava), których sława po prostu przykrywa inne winiarskie osiągnięcia apelacji. Klimat regionu jest raczej bardzo łagodny, typowo śródziemnomorski. Różnią się nieco wyraźniej lokacje nadmorskie, nisko położone, gdzie uprawia się głównie czerwone odmiany i położone wyżej winnice wsunięte głębiej w ląd. Na tych wyżej położonych polach rosną białe odmiany, które wymagają chłodniejszego klimatu, przeznaczone do produkcji sławnych win musujących.

Apelację DO region otrzymał w 1960 roku, jakość win wyraźnie wzrosła, ale mimo to czerwone i białe niemusujące wina nie są pierwszym skojarzeniem z Penedès.

Terra Alta to piękny region rozsławiony przez Pablo Picasso, który bywał w miejscowości Horta de Sant Joan i malował tutejsze wspaniałe widoki. To także apelacja (status od 1985r.) położona dalej wgłąb półwyspu już przy granicy z Aragonią, najbardziej na południe wysunięty podregion kataloński i jednocześnie najwyżej położony (nazwa Terra Alta oznacza dosł. “wysoka ziemia”). Klimat jest bardziej kontynentalny z gorącymi latami i mroźnymi, jak na tę część Europy, zimami (do -5 st.). Temperatury w okresie wegetacji moderuje wiatr z doliny Ebro zwany El Cierzo. Wina z Terra Alta, podobnie jak terroir, też wyraźnie różnią się od tych z Penedès. Tu uprawia się tradycyjnie czerwone grona tempranillo, garnacha, cariñena, cabernet franc, merlot i syrah oraz białe garnacha blanca, macabeo, parellada czy chardonnay. Niegdyś region znany był głównie z utlenionych, deserowych białych win, które do tej pory niektórzy producenci produkują pod nazwa Rancio (wzmacniane, podobne do win z Roussillon). Są to obecnie lokalne ciekawostki (obok słodkich win z garnacha), bo region słynie raczej z win czerwonych, wytrawnych i pełnych charakteru.

Montsant – to apelacja leżąca pomiędzy dwiema częściami regionu Tarragona -kontynentalną i nadmorską, dlatego mówi się o niej jako o sub-regionie Tarragona. Nazwa apelacji wzięła się od masywu Montsant (katal. “święta góra”), który góruje nad okolicą. Wina z tego regionu znane są z dobrej koncentracji, pełnego smaku i dobrego potencjału starzenia. Najlepsze robi się z owoców pochodzących ze starych krzaków garnacha i cariñena. Białe wina są tu w wyraźnej mniejszości, ale na szczególną uwagę zasługują wina z garnacha blanca – pełne, zbudowane, czasem nawet starzone w beczce.

Priorat to mała apelacja, ale naprawdę perła nie tylko katalońska, ale w skali całej Hiszpanii, a może Europy. Region położony jest w samym sercu Monsant, regionu, który otacza Priorat z każdej strony. Ten dynamiczny region jako jeden z dwóch w całej Hiszpanii ma oznaczenie DOCa nadany w 2006 roku (DO z 1954 r.) dzięki niezwykle charakterystycznemu stylowi produkowanych tu win – pełnych, mocnych (smakowo i alkoholowo), gęstych, bardzo solidnie zbudowanych, krzepkich, często długo starzonych, o ogromnym potencjale leżakowania. Klasyczne wino z Prioratu powstaje z winogron ze starych krzewów, z odmian garnacha i cariñena, jest niezwykle skoncentrowane, smoliste, o charakterystycznym aromacie lukrecji i wiśni w likierze. To wyjątkowe na tle wszystkich regionów świata, że wina bardzo dobrej klasy opierają się właśnie na odmianie garnacha, która w pozostałych regionach może być świetna głównie jako dodatek do tempranillo albo w postaci wina różowego. Ponadto trzeba podkreślić, że droga od nieznanego katalońskiego DO Priorat do jednego z najdroższych w tym rejonie Europy była zaskakująco krótka. Prestiż ten ma jednak bardzo konkretne uzasadnienie: producenci w regionie Priorat mają bardzo niską wydajność owoców, a jest to zasługa gorącego i suchego klimatu, gleb ubogich w składniki mineralne (licorella) oraz sędziwego wieku winnic. Wydajność winnic w Prioracie to około 5 hl/ha, podczas gdy średnia hiszpańska to 25 hl/ha, a dla porównania niejedna niemiecka winnica osiąga poziom wydajności około 80 hl/ha. Tak niska wydajność w sposób bezpośredni przekłada się na jakość i cenę. Na cenę wpływ ma na pewno także fakt, że większość win z tego regionu jest leżakowana: crianza -1 rok w beczce, 1 rok w butelce, reserva -1 rok w beczce, 2 lata w butelce, a gran reserva – 2 lata beczce i 3 lata w butelce.

Te krótko opisane regiony są już ciekawie reprezentowane na naszych Winnicowych półkach, co oczywiście raduje nas i naszych gości. Póki co numerem jeden – jeśli chodzi o spektakularność – okazują się dokonania znakomitego winiarza Jordi Miró z Terra Alta, wina o śmiesznych etykietach i dziwnej nazwie Ennak.